təəssüf ki, mən daxil bir çox yazarın sözlüyü artıq mütəmadi olaraq istifadə etməməsinin əsas səbəblərindən birisi.
nə informasiya ehtiva edən tarixi, nəzəri, definitiv, bioqrafik entrylər yazılır; nə də cari qlobal/lokal ictimai-siyasi mövzulara aid yazılar. bütün ölkədə vəya regionda rezonans yaradan hadisələr haqqında sözlükdə heç başlıq açılmır.
2020-22 arası sözlüyün kulminasiya nöqtələrindən birisi olmasının əsas səbəblərindən biri də, sözlüyün həm sosiallaşmaq həm də həqiqətən məlumat öyrənmək üçün bir vasitə olaraq özünü ortaya qoyma bacarığı idi. indi isə yeni yazarları cəlbedəcək bir potensial göstərmir sözlük. bunun həm texniki, həm də məzmuna dair faktorları var. texniki tərəflərindən birisi dizaynerlərin sözlüyü lövhə kimi istifadə etməsidir. yeni bir şey öyrəndiklərində sözlük üzərində cəhd edirlər, daha sonra da dəyişdirməyə zəhmət göstərmirlər. ekşi-nin ekşi olmasının səbəblərindən biri də illərdir dizaynının bənzər qalmasıdır. məzmun baxımından da heçbir maraqlı entry paylaşılmır. postlar kateqoriyasında da maraqlı söhbətlər, diskussiyalar getmir.
bir də sözlüyün çərçivəsinin xaricinə çıxan səbəblər var. ölkədə ictimai diskussiyaya maraq həddindən artıq çox azalıb. kimsə nəyisə müzakirə etmək istəmir. kimsə rəsmi diskurs xaricində fikir oxumaq istəmir.
Məncə dilimizin əsas qüvvəsi,
Əvəzlik, say, isim, sifət deyildir.
Mənimçün ən əziz nitq hissəsi,
Feldir, çünki "sevmək" feldir.
İsimsiz, sifətsiz dil də dil deyil,
Sayı, əvəzliyi heç danmaq olmaz.
Fel-hərəkətdir,Sevmək də fel,
Deməli sevgilim dayanmaq olmaz.
İsimdə adın var, sayda bircəsən
Əvəzlik səninlə əvəzsiz qalar.
Sifətdə zərifsən,gözəl, incəsən
Feli də öyrənsən lap əla olar.
İsimin, sifətin, sayın öz yeri
Bizlərə lazımdır əvəzləyən də.
Hər şeyi bilirsən sevməkdən qeyri,
Dərsdənmi qaçmısan feli keçəndə?!
Ay mənə naz edib qəlbimi qıran,
Razıyam arada yalan da denən.
Bir sevmək felini mənə hər zaman,
Təsdiqdə, indiki zamanda denən...
Sevibsiniz, amma bir dəqiqə..
Filmdən çıxan ana fikirlə Müsbət və mənfi cəhətləri təhlil edəcəyəm.
●Final səhnəsi filmə bütövlükdə izah verir: "It’s important to have some laughs, you know, and not to dwell on it too much"
Bəzəb sadəcə gülmək lazımdır, üzərində çox da eşələnib məna çıxartmağa gərək yoxdur.
Bir digər dialoq Bu, mənə köhnə bir zarafatı xatırladır. Bir kişi psixiatrın yanına gedir və deyir: "Doktor, qardaşım dəliyə dönüb, özünü toyuq sanır." Həkim soruşur: "Bəs niyə onu xəstəxanaya aparmırsan (dəlixana--> uzunmüddətli ayrılıq) ?" Kişi cavab verir: "Yerləşdirərdim, amma yumurtalara ehtiyacım var."(qardaşının varlığı, xatirələr, qarşılıqlı sevgi)
Digər yazarların da dediyi kimi ikili münasibətlərin birləşdiyi nöqtə budur: aidiyyət, doğmalıq, kiçik xoşbəxtliklər.. bunlar olan halda güzəştə gedilir, bəzən qarşıdakında bir başqası etsə əsəb edən hallar o şəxslə problem yaratmır, pürüzlər əvvəlki kimi incitmir/hiss olunmur, xoş olunur, qəbullanılır. Üz siması belə my type deyilsə doğmalaşır, cizgilər məna tapır.
●Digər bir səhnədə ikili restorandan şikayət edir və orada qalırlar. Münasibətlər belədir.
Ali və Nino kimi başqa dünya insanlarıdır oysa..
■ Baxın, Aralarında sevgi var, 100%
Oğlan qızı öpməkdən doymur. Sevgisini ifadə edəcək kəlimə tapmır, amma.. "Love is too weak a word for what I feel – I lurve you, I loave you, I luff you."
● Amma Alvy intellektual, həfif melanxolik, bir az da əsəb problemli, analizci, daim narahat biri olsa da qız obraz Annie extrovert, enerjili, kafadan spontan yaşayan, özgür ruhlu biri..
Bəlkə qızın narahatlıqları, oğlanın səbri bir-birlərini tarazlasa da qızın hərdən xəyallarına alaycı gözündə baxırdı. Oğlan qızı kurslara yönləndirirdi ki, qız onun səviyyəsinə az-çox çata bilsin. Qızı öz dəyərləri ilə yonturdu, şəkilləndirirdi. İnsan boşluqdan münasibətə ehtiyac duyur əksərən. O cəhət ehtiyac duyurdular hərdən bir-birlərinə..
Amma fərqli baxırdılar:
Sonda psixoloqa eyni hadisələri fərqli aspektdən yaşadıqları bir dialoq var.
Psixoloq: "Münasibətdə nə qədər tez-tez yaxınlıq (seks) yaşayırsınız?"
Alvy: "Eh... Demək olar ki, heç. Çox az. Həftədə 3 gün.."
Annie: "Ay aman! Dözülməz dərəcədə tez-tez. Həftədə azı üç dəfə!"
Annie ruhən yorulub , alvy isə ruhən də olsa istədiyi həzzi ala bilməyib.
Ümumən, İnsanlar münasibətlərdə öz daxili ehtiyacları və gözləntiləri ilə iştirak edirlər.
Eyni əlaqə birinə "boş" görünə bilərkən, digərinə "çox dolu" gəlir.
Bu da münasibətin emosional uyğunluğunun pozulmasına işarədir.
Mənim bir münasibətim bu şəkildə sonlandı. Ən yaxşı dost idik. Absürt zarafatlarıma gülər, bölüşdüyüm nələrisə maraqla sonacan dinləyər, hətta o da maraqlanardı. Amma bu maraqlanma binəvi aldatmacaydı, yox, həqiqətən araşdırardı. Amma bir yerdən sonra anlayırsan ki, qarşıdakında o xəmir yoxdursa sən əksərən tək qalırsan. Bəzən onun da sənə nəsə qatmasını istəyərsən , istəmədən şəkilləndirərsən. Mən hisslərə və fikirlərə dərin yanaşmam onun isə səthi olması, mənim əksərən vecsiz onun isə melanxolik olması bizi yapbozun parçaları kimi tamamlamırdı. Ayırırdı. Mən çox analizci olanda onun bu fikirlərə səthi yanaşıb mənə kömək etdiyi anlar da oldu. Amma bu eynən "sən əla mahnı oxuyursan" deyib dəstək verən birinin sonra adicə başqa bir xəyalına alaycı yanaşan alvy kimi annie 'ni də eyni mənim kimi tək qoya bilər fikir ayrılıqları ilə..
Və filmdə deyildiyi kimi,
A relationship is like a shark... it has to constantly move forward or it dies.
Yəni o köpəkbalığı hərəkət etmirsə ölər.
az əvvəl dialoqdakı o yumurta isə çürüyər.
Onlar sonra görüşdülər də, xatirələri yad etdilər də. Amma anvy pyesində yaşadığı eyni ayrılıq dialoqunu sonunu fərqli edib qucaqlaşmalı bitirdi. Evlərində ıstakoz qovaladıqları səhnə var ki, bəlkə anvy həfif gərgin idi o vaxt, fikir vermirdi o gözəl anın. Amma o səhnəni başqa bir qızla yaşayanda qız nə onun bu hallarını şəklə çəkdi , nə də qarşısında durub gülərək əyləndi. Sadəcə "elə də bitsin" gözü ilə baxdı.
So bəzən qarşıdakına şans verin, mən şans verdim. Yaşanılır və davam edilir. Kəndirləri yontulanadək, yəni bir münasibət sizə tam zərər verənə qədər orada qalmayın. Bir yerdən sonra analiz edin və yolu seçin. Heç kim dəyişmir və mükəmməl insan yoxdur. sadəcə güzəştə gedə biləcəyiniz qədərdir mi deyə baxın, yaşayın, olmasa da ən azından sonrasında ansızın birgə olan xoş xatirələr özü qucaqlayacaq.
Son olaraq:
Sevgi həmişə qalmır. Ancaq yaşanmış olması belə bir məna daşıyır. Geriyə qalan xatirələrdir.
(youtube: )
"Sevgi anlaşmak değildir, nedensiz de sevilir, bazen küçük bir an için ömür bile verilir."
Bu entri şoferin həyatından və ətraf çevrəsində gördüyü ortaq problemlərə dayanır. Xoş oxumalar. (Ben yandım, siz yanmayın.)
Əvvəla bu, qızlar və oğlanlarda fərqlidir. (Buradakı ev yoldaşlığı söhbəti öz ölkəmizdən gedir, xaricidəkilərdə bəlkə daha insanidir.)
Qızlar haqda danışacam:
(İcazəsiz əşya istifadəsi və gündəlik məsuliyyətsizliklər, evə ani çağırılan qonaqlar kimi adiləşmiş mövzulardansa daha dərinə gedəcəyik.) Bu Entri sonunda ya sərhədlərinizi biləcək ev yoldaşları tapacaqsınız ya da çox adamlı (2+) kirayə evlərdən uzaq duracaqsınız.
Bir də çox adamla eyni evdə kirayə qalmaq? Bir daha əsla. Başlanğıcda hər şey normal görünür – guya ortaq evdir, hər kəs öz məsuliyyətini bilir, ortaq xərclər bölünür, anlayış var. Amma bir az vaxt keçəndən sonra gerçək üzlər üzə çıxır. Ən pisi də odur ki, sən insan kimi davrandıqca, səni lox yerinə qoyurlar. Özüm evə nəsə alanda, "bunu mən aldım, bunu da sən ödəməlisən" deyə kimsəyə çek atmıram. Xırda-xuruş şeylərə dəyər biçmək, qiymət hesablayıb üstünə gəzmək mənlik deyil. Amma sən bunu etməyəndə, elə bil borclu çıxırsan. Elə vaxt olur, aylarla əvvəl alınmış xırda bir şeyin belə çekini atıb “bunu sən də ödəməlisən” deyirlər. Nədir bu? Ev yoldaşlığı deyil, mühasibat ofisidir sanki..
İnsan bir müddətdən sonra düşünür: "Mən yaxşı niyyət göstərdikcə, niyə bu qədər rahat istismar olunuram?" Və ən qəribəsi də odur ki, bu münasibət tək maddi deyil, davranışda da hiss olunur. Hər şey hesabla, ölçü ilə, hər 5 gündən bir "kim nə qədər verib", hər 3 aydan bir "kim nə qədər susub" prizmasından dəyərləndirilir. Bu cür ortamda yaşamaq, sadəcə otağını deyil, ruhunu da daraldır.
Qızlar mövzusuna gəlincə… Orda da ayrı bir gərginlik var. Açıq danışmaq yerinə, kinayə ilə, gizli giley-güzarlarla idarə olunan münasibətlər – nə istədiklərini deməzlər, amma səndən nə gözlədiklərini hər baxışla hiss etdirməyə çalışarlar. Sonra da “sən anlamadın. ” deyərlər. Anlayışlı olmaq gözəldir, amma daim başqalarının toxunulmaz sərhədlərinə toxunmamaq üçün öz sərhədlərindən vaz keçmək – bu, sağlam deyil.
Qızlarla bağlı bir başqa problem də var ki, bəzən passiv-aqressiv şəkildə valideynlərinə məlumat ötürürlər. Açıq şəkildə "filan şey xoşuma gəlmədi" demək əvəzinə, evdə baş verənləri dolayısıyla, məsum bir səs tonuyla anasına danışır, sonra sən ‘evdəki problemli şəxs’ kimi etiketlənirsən. Heç bilmədiyin bir söhbətin ortasında, " axı mən nə etmişəm" sualı ilə tutulub yanırsan. Halbuki, sən onunla bəlkə də hər şeyi açıq danışmağa çalışmısan və ya çalışardın.
Bu davranış həm şəffaflıqdan uzaqdır, həm də insanın arxasınca danışmaqla eyni zərərlidir. Ən pisi də odur ki, valideynlərə ötürülən bu informasiyalar kontekstdən çıxarılmış, bəzən şişirdilmiş və birtərəfli olur. Beləcə, qızın ailəsi səni sanki bir təhlükə, narahatlıq mənbəyi kimi görməyə başlayır. Halbuki, problem bəzən sadəcə bir anlaşılmazlıq və ya gündəlik məsələdən ibarət olur. Amma bu passiv-aqressiv üsulla məsələnin özü yox, artıq sən problemə çevrilmiş olursan.
Boğulmuş hiss edilmiş bir digər məsələ, elə bir şəkildə deyir ki, nə günahkar olduğunu anlayırsan, nə də özünü müdafiə etməyə fürsət tapırsan. Sən onunla açıq söhbət etmək istəyirsən, o isə sənin dediyini və ya etdiyini sakitlikdə fərqli mənada yadda saxlayıb, sonra çay süzərkən (hehe bir anda qapı bağlanır), anasına ‘belə belə bir şey oldu’ deyir. Nəticədə, heç tanımadığın bir ana, sənə qarşı passiv bir anti-piar kampaniyasına başlayır. Gəl də bu evdə rahat yaşa! Bu ətraf çevrəmdə "Ana, mən evdə təkəm, Ayşə bu saatda çöldədir." kimi müqayisəli temaları da barındırmaqdadır. Həə, dedi-qodu demişkən , ev sanki reality show amk. Evdə qruplaşmalar.. iki nəfər yaxın biri uzaq. Ev sanarsın ada konseyi..
-ee?
sen seçildin, recep.
-nasıl yani
-gitmeni istiyoruz
gidem mi
(Qapı açıldı.)
Bu bir kənara,
Next capture..
Bəzi insanlar evin ortaq yerini də özəl ərazi sayır. Məsələn, zalda oturanda belə bir baxış atılır ki, sanki qonaq otağı onların şəxsi otağıdır. La gülməli olan odur ki, gedib son ayda evdən problem bir qızı gətirib saxlamışdılar öz evimizdə.. adam utanırda ki deyə kirayəni o da ödəyəcək yoxsa biz seyrçiyik ? N** , soruşdun. Səndən icazəsiz 2 saatlıq qonaq , əvvəl bir günün, sonra həftənin adamına çevrilir. Bir həftə sonra açıqlama gəlir ki, vəziyyət belə-belə.. çünki evdə idarəetmə belə əksərən evi tapan, ev sahibi ilə danışan, idarəni daha çox saxlayanın baş "adminstratorun" əlində olur. Məcbur dözməlisən.
Qısaca, dostlar, bir evdə anlıq ev sahibi gəlmə şokundan ötə zehni salamat çıxmaq istəyirsinizsə mümkünsə tək, mümkün deyilsə sərhədlərinizi əvvəlcədən "nə olmamalı, nəyi xoşlamaram" şəklində çəkdiyiniz bir münasibətiniz olsun. Əks halda, "can" dediyiniz biri ilə də üzbəüzə gələrsiniz. Yaxşı bir çox xatirəni ehtiva etsə də axşamları dərdini dinlədiyiniz, imtahanı necə keçdi deyə narahat olan siz, gerçəklər şillələdikdə anlayırsınız ki, öz kürəyini özünə söykəməli olduğun anlar var və bəzən elə soyuq yaşamaq lazımdır ki, edilən soyuq rəftardan dərəcə söhbəti etməyəsən.
Ən azından bir evdə özünüz üçün tək otaq və ya evdəkilərdən bir az uzaq yalançı gülümsəməylə mümkün qədər ayrı takılmaq..
Belə olsun istənilməzdi, amma hər kəsin bir-birinə kələk gəldiyi dünyada özümüzə öncəlik vermək eqoistlik deyil, adam balası kimi yaşamaq instinktidir və bu ən təbii haqqımızdır. Səssizcə daraldığınız, öz evinizdə yad kimi hiss etdiyiniz, “bu gün də bitsin” dediyiniz axşamların sayı çoxalırsa orada bir şeylər düz deyil. O ev, ev deyil. O ev otaqları bölünmüş, amma ruhları bir damın altına yığışmamış insanların toplandığı səssiz savaş meydanıdır. ağlınızı itir(t)mədən Qılıncınızı alın, sonason da olsa soxun bir yerlərinə və oranı tərk edin.
təəssüf ki, mən daxil bir çox yazarın sözlüyü artıq mütəmadi olaraq istifadə etməməsinin əsas səbəblərindən birisi.
)